განცხადება გარემოსდაცვითი დემოკრატიის უკუსვლის შესახებ

საზოგადოებრივი ასამბლეის გარემოს დაცვის ჯგუფის საჯარო განცხადება საქართველოში გარემოსდაცვითი დემოკრატიის უკუსვლის შესახებ

თბილისი, 2025 წლის 22 ივლისი

საქართველოში მიმდინარე პოლიტიკური პროცესები და მათგან განპირობებული დემოკრატიული უკუსვლა მნიშვნელოვან უარყოფით ზეგავლენას ახდენს გარემოსდაცვითი დემოკრატიის მდგომარეობაზე. გარემოსდაცვითი უფლებების რეალიზება შეუძლებელია გამჭვირვალობის, სასამართლოს დამოუკიდებლობის, ძლიერი და ნდობით აღჭურვილი სახელმწიფო ინსტიტუტების, თავისუფალი მედიის და აქტიური სამოქალაქო სექტორის გარეშე. 

გარემოსდაცვითი დემოკრატიის მექანიზმები ქვეყანაში არსებული დემოკრატიის ხარისხის შესამოწმებელი ერთგვარი ლაკმუსის ტესტია - როდესაც ქვეყანა ავტორიტარიზმისკენ იხრება, ისინი ერთ-ერთი პირველი ხვდებიან საფრთხის ქვეშ.      

ადამიანის ერთი-ერთი ფუნდამენტური უფლებაა, ფლობდეს სრულყოფილ ინფორმაციას მისი საარსებო გარემოს შესახებ. ბოლო პერიოდში საქართველოში გართულდა გარემოსდაცვით ინფორმაციაზე წვდომა, შეიზღუდა კრიტიკული მედიის ფუნქციონირება და ჟურნალისტური გამოძიებების განხორციელება.

გარემოსდაცვითი დემოკრატიისთვის უმნიშვნელოვანესია ისეთი სასამართლოს არსებობა, რომელიც უზრუნველყოფს გარემოსა და ბუნებრივ რესურსებთან დაკავშირებული საკითხების სამართლიან და მიუკერძოებელ გადაწყვეტას. დღევანდელ საქართველოში სასამართლო სისტემა უნდობლობას იწვევს, რაც თავის მხრივ, ამცირებს საზოგადოების მხრიდან გარემოსთან დაკავშირებულ საკითხებზე მართლმსაჯულებაზე წვდომას და მიმდინარე დავების სამართლიანად გადაწყვეტის შესაძლებლობას.

ბოლო ხანებში პროევროპული კურსის მხარდამჭერ საჯარო მოსამსახურეთა მიმართ განხორციელებულმა რეპრესიულმა ქმედებებმა და ანტიდემოკრატიულმა საკანონმდებლო ცვლილებებმა ძირეულად შეასუსტა საჯარო მოხელეების დაცვის მექანიზმები და მათ მიერ პროფესიული საქმიანობის მიუკერძოებლად და კეთილსინდისიერად წარმართვის შესაძლებლობა, მათ შორის, გარემოს დაცვის სფეროშიც. შედეგად, გაიზარდა მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში საჯარო ინტერესების უგულებელყოფის, კორუფციის და პოლიტიკური ზეწოლის საფრთხეები, ასევე, გამოიკვეთა გამოცდილი და ინსტიტუციური მეხსიერების მქონე პროფესიონალების სისტემიდან გადინების/გათავისუფლების ტენდენცია. არაეფექტიანი და არადემოკრატიული გარემოსდაცვითი მმართველობა კი გრძელვადიან პერსპექტივაში გამოუსწორებელ ზიანს მიაყენებს ბუნებრივ გარემოსა და მომავალი თაობების ჯანმრთელობასა და კეთილდღეობას.

გარემოსდაცვითი დემოკრატიის ხარისხი მჭიდროდ არის დაკავშირებული ძლიერი სამოქალაქო სექტორისა და თავისუფალი მედიის არსებობასთან, თუმცა, საქართველოში ეს საფუძვლები ნგრევას განიცდის. ქართული ოცნების მიერ მიღებული თუ შეცვლილი კანონები მიზანმიმართულად ასუსტებს როგორც სამოქალაქო საზოგადოებას, ისე კრიტიკულ მედიას, რაც ზღუდავს გარემოსდაცვით პროცესებში მოსახლეობის აქტიურ ჩართულობას. საპროტესტო მოძრაობები, რომლებსაც ხშირად გარემოსთან დაკავშირებული ასპექტებიც ახლავს, სისტემის მხრიდან აღიქმება საფრთხედ. შესაბამისად, მათი მონაწილეები ხდებიან დისკრედიტაციის, დაშინებისა და რეპრესიების სამიზნე. სახელმწიფო პროპაგანდის მიერ გარემოსდამცველთა დემონიზაციის მცდელობა – „უცხო ქვეყნის აგენტებად“ ან „ეკონომიკური პროგრესის მტრებად“ წარმოჩენა მიზნად ისახავს მათი ლეგიტიმაციის შესუსტებას. სამწუხაროდ, ამ პროცესს ხელი შეუწყო ზოგიერთი ოპოზიციური პარტიისა და მედიის პოზიციამაც, რამაც მათ მიმართ სახალხო მოძრაობებში ჩართული ადგილობრივი მოსახლეობის უნდობლობა გამოიწვია. ამავდროულად, ახალი საკანონმდებლო რეგულაციებით, ფაქტობრივად, იბლოკება დამოუკიდებელი დაფინანსების წყაროები, რაც მნიშვნელოვნად ზღუდავს გარემოსდაცვითი ორგანიზაციების სიცოცხლისუნარიანობას. შედეგად, სამოქალაქო სექტორისა და მედიის დასუსტებით, მკვეთრად მცირდება გარემოსდაცვითი დემოკრატიის ხარისხი და საზოგადოების მონაწილეობა გარემოსთან დაკავშირებული საკითხების გადაწყვეტაში.

გარემოსდაცვითი დემოკრატიის მნიშვნელოვანი მახასიათებელია საზოგადოების აქტიური მონაწილეობა კანონშემოქმედებაში. ამ მხრივაც ქვეყანაში შემაშფოთებელი უკუსვლაა. კერძოდ, გარემოს დაცვის სფეროში საკანონმდებლო ცვლილებების უმრავლესობა დაჩქარებული წესით, შესაბამისი  განხილვებისა და  სამოქალაქო სექტორთან ყოველგვარი კონსულტაციების გარეშე მიიღება. მსგავსი პრაქტიკით  და შესაბამისი დასაბუთების გარეშე მიმდინარეობს გარემოს დაცვის სფეროში ინსტიტუციური რეფორმები და ადმინისტრაციული ორგანოების უფლებამოსილებების გადანაწილება. 

გამომდინარე აქედან, საზოგადოებრივი ასამბლეის გარემოს დაცვის ჯგუფი გადაუდებელ ქმედებებად მიიჩნევს შემდეგს:

• პოლიტიკური პატიმრების დაუყოვნებლივ გათავისუფლება -  მათი პატიმრობა არამხოლოდ წინააღმდეგობაშია დემოკრატიულ და სამართლიან მმართველობასთან, არამედ ქმნის ბარიერს ყველა სფეროში და ამყარებს შიშზე დაფუძნებული მმართველობის პრაქტიკას, რომლის დროსაც კრიტიკული აზრი და სამოქალაქო აქტივიზმი, ასევე პოლიტიკური საქმიანობა აღიქმება საფრთხედ; 

• ახალი, თავისუფალი და სამართლიანი საპარლამენტო არჩევნების ჩატარება საერთაშორისო ზედამხედველობით, რათა სახელმწიფო ინსტიტუტებმა მოიპოვონ ლეგიტიმაცია და ქვეყანა დაუბრუნდეს ევროინტეგრაციის პროცესს, რომლის გარეშეც გარემოსდაცვითი მმართველობის განმტკიცება მიუღწეველ ამოცანას წარმოადგენს; 

• სასამართლო სისტემისა და სახელმწიფო ინსტიტუტების დეპოლიტიზაცია და დამოუკიდებლობის გარანტიების უზრუნველყოფა;

• სამოქალაქო საზოგადოების და კრიტიკული მედიის დასუსტების პოლიტიკის დაუყოვნებლივ შეწყვეტა – აუცილებელია ანტიდემოკრატიული კანონების გაუქმება, რომლებიც ზღუდავენ არასამთავრობო სექტორის და კრიტიკული მედიასაშუალებების თავისუფლებას, დაფინანსებას და საქმიანობას.  ასევე, მათი დემონიზაციიის მცდელობების დასრულება;

• ადგილობრივი მოსახლეობის ინტერესების გათვალისწინების რეალური პირობების შექმნა - ჭიათურაში, ბალდაში, საირმესა და  სხვა ადგილებში დაუყოვნებლივ შეწყდეს შრომითი, მიწასა და გარემოსთან დაკავშირებული უფლებებისთვის მებრძოლი მოქალაქეების, ადგილობრივი თემებისა და ჯგუფების წინააღმდეგ გამოყენებული რეპრესიული მექანიზმები, როგორიცაა ზეწოლა, სამართლებრივი დევნა და საჯარო დისკრედიტაცია; აუცილებელია, უზრუნველყოფილ იქნეს მათთვის სამართლიან მართლმსაჯულებასა და მედიაციის ეფექტურ ინსტრუმენტებზე ხელმისაწვდომობა;     

• გარემოსთან დაკავშირებულ საკითხებზე გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში საზოგადოების რეალური ჩართულობა - აუცილებელია გარემოსდაცვითი ინფორმაციის ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფა. ასევე, საკანონმდებლო ცვლილებების გამჭვირვალე და დაინტერესებულ საზოგადოებასთან კონსულტაციის ფორმატით განხილვა;

• საჯარო მოხელეების მიმართ რეპრესიების შეწყვეტა და მათი დაცვის მექანიზმების აღდგენა/გაუმჯობესება - აუცილებელია საჯარო ინსტიტუტების დეპოლიტიცაზია, პოლიტიკურ ზეწოლისგან დაცვის სამართლებრივი და ინსტიტუციური ინსტრუმენტების შექმნა და ფუნქციური დამოუკიდებლობის ხელშეწყობა;

• საერთაშორისო მხარდაჭერის გაძლიერება - ევროკავშირის, გაეროს და სხვა საერთაშორისო ინსტიტუტების ჩართულობა და დემოკრატიული რეფორმების მხარდაჭერა აუცილებელია საქართველოს ევროპული ინტეგრაციის გზაზე დასაბრუნებლად.

საქართველოს პოლიტიკური კრიზისიდან გამოყვანისა და ევროპული  ინტეგრაციის გზაზე დაბრუნების მიზნით საქართველოს საზოგადოებრივი ასამბლეის გარემოს დაცვის ჯგუფის წევრები მუშაობენ (1) პრობლემური გარემოსდაცვითი საკითხების აქტუალიზაციაზე;  (2) ქვეყნის პოლიტიკურ დღის წესრიგში გარემოს დაცვის, კლიმატის ცვლილების და ბუნებრივი რესურსების მდგრადი მართვის საკითხების პრიორიტეტიზაციაზე; (3) ევროპული კანონმდებლობის, სტანდარტებისა და მართვის სისტემის დანერგვის მხარდაჭერაზე; (4) გარემოსდაცვითი დემოკრატიის გაძლიერებაზე; 5) ადამიანის ერთ-ერთი ფუნდამენტური და საქართველოს კონსტიტუციის 29-ე მუხლით გამყარებული უფლების - ჯანმრთელობისთვის უვნებელ გარემოში ცხოვრების უფლების დაცვასა და რეალიზებაზე. 

ჯგუფში გაწევრიანება შეუძლია საქართველოს ნებისმიერ მოქალაქეს, რომელიც იზიარებს ასამბლეის მიზნებს და სურს ჯგუფის საქმიანობაში წვლილის შეტანა. გასაწევრიანებლად გთხოვთ შეავსოთ ფორმა: https://www.geoasamblea.org/join/join-interest-groups